کتاب داستان چیست؟

کتاب داستان قالبی است که می توان تمام انواع ادبیات کودکان را در آن جای داد. کتاب تصویری به طور عام فقط برای کودکان پیش دبستان و سالهای اول دبستان نیست. در دنیای تصویر مدار امروز، بزرگسالان نیز از کتاب تصویری خاص خود لذت می برند؛ اما محتوای کتاب تصویری کودکان همه گستره ادبیات کودکان را در برمی گیرد ولی ساختار و شکل ارائه آن متنوع و گوناگون است. کتابهای آغازگر، مشارکتی، مفهومی، الفبا و عدد، اسباب بازی و داستانی انواع آن را تشکیل می دهند. کتابهای تصویری بی کلام هم نوع دیگری است که به صورت داستان و غیر داستان به کودکان عرضه می شود.

فواید کتاب تصویری برای کودکان 

1. آشنایی کودک با ادبیات از گهواره و با لالایی ها آغاز می شود. اشعار ساده و بازی ترانه و مهملات از راه گوش و شنیدن، تا حدودی پاسخگوی نیاز او به سهیم شده در ادبیات است؛ ولی در دهه های اخیر در کشورهای پیشرفته جهان مقوله کتاب برای نوزادان در دستور کار مادران، مربیان، نویسندگان و هنرمندان و حتی ناشران قرار گرفته است. استدلال چنین است که تنها شنیدن کافی نیست  و کودک از کوچکترین سن می تواند کتابهای خاص خود را داشته باشد و لذت خواندن را تجربه کند. البته خواندن تصویر را.

2. رشد عاطفی، روانی و عقلی کودک ایجاب می کند که به اندازه قدرت درکش از آنچه پیرامون او می گذرد مطلع باشد. مسلما اگر قرار باشد. مسلما اگر قرار باشد تا هنکامی که کودک توانایی خواندن متن را پیدا می کند روند انتقال احساس ها و عواطف و اطلاعات تنها به مجراهای شفاهی متکی باشد، فاصله بین قدرت درک و قدرت خواندن کودک روز به روز بیشتر می شود. در واقع کتاب تصویری این فاصله را از میان برمی دارد یا کوتاه می کند، زیرا به کودک فرصت آن را می دهد تا هر آنچه را می تواند درک کند در قالبی تصویری دریافت نماید بی آنکه توانایی خواندن متن را داشته باشد. دستاورد یک چنین فعالیتی در سالهای بعد، یعنی در آغاز دبستان روشن می شود.

3. کودکی که در سنین پیش از دبستان دست کم از یک و نیم سالگی با کتاب های تصویری سروکار داشته و یادگرفته که مفاهیم را از طریق تصویر دریافت دارد در هنگام آموختن مهارتهای سواد پایه از خود توانایی زیادی نشان می دهد. در جهان غرب تحقیقات نشان از ماندگاری عادت خواندن در این کودکان دارد. کتابهای پارچه ای، کتابهایی که نیمی اسباب بازی  و نیمی کتاب هستند کتابهایی که اشیاء و پدیده های آشنای کودک را در خود جای می دهند و به او فرصت بازشناسی سخن گفتن درباره آنها و واکنش نشان دادن نسبت به این اشیاء را فراهم می کنند می توانند جزو اولین کتابها باشند.

4. کتاب تصویری در واقع برای کودکان کم سن و سال همان برکاتی را به ارمغان می آورد که کتاب و خواندن برای کودکانی که توانایی خواندن متن و استفاده از آن را دارند. به کودکان لذت می دهد، اطلاعات مفید را به آنها منتقل می کند. آنها را در خودشناسی و شناخت دیگران یاری می رساند. عواطف و احساسات آنها را صیقل می دهد. نگرش آنها را نسبت به آنچه در پیرامونشان می گذرد وسیع تر می کند و سرانجام اینکه کتاب را جزئی از زندگی آنها می کند. جالب اینکه تحقیق ها نشان داده است که استفاده از کتاب تصویری برای کودکانی که هنوز زبان باز نکرده اند و کار با این کتاب ها سبب می شود که کودک در هنگام طبیعی باز کردن زبان بسیار سریعتر بر سخن گفتن خود مسلط شود و در واقع تمام واژه هایی را که در هنگام شنیدن کتاب یا گفتگوهای والدین با او درباره کتاب دریافت و ذخیره کرده است یکباره مورد استفاده قرار بدهد.

ویژگی های کتاب داستان کودک

تصویرهای شاد : کتاب داستان کودکان باید پر از تصاویر با رنگ های شاد و براق باشد و نوشته های کمی داشته باشد. زیرا یک تصویر بهتر از هزار کلمه مفهوم را می رساند. برای آموزش و خلاقیت هم تصویر حرف اول را می زند. کودکان با تصاویر بهتر ارتباط برقرار می کنند و آن را به خوبی درک می کنند.

محتوای خلاقانه: کتاب باید محتوای خلاقانه داشته باشد و خواندن آن برای کودک هیجان انگیز و جالب باشد. علاوه بر آن باید اتفاقات در داستان سریع باشد. شخصیت های داستان باید به خوبی معرفی شده و برای کودک باور پذیر باشند. مشکلات و مسائل شخصیت های داستان باید مشابه مشکلات و مسائلی باشند که کودک در آن سن با آنها مواجه می شود.

جدی نبودن داستان :متن کتاب باید به گونه ای باشد که کودک را جذب کند و او را خسته نکند. داستان کتاب باید با مزه و خنده دار یاشد و در آن از لطیفه و جک های با مزه استفاده شده باشد.

قابل فهم بودن کتاب : تقسیم بندی کتاب باید به گونه ای باشد که خواندن کتاب را برای کودک آسان کند. قلم و خط نوشته ای کتاب باید به چشم کودکان آشنا باشد. این نکته به فهم و شناخت بیشتر کلمات توسط کودک کمک می کند.

ساده بودن کتاب : بهتر است کتاب با اطلاعات کمی شروع شود. فقط اطلاعات ضروری مانند اطلاعات کلی در مورد شخصیت اصلی داستان، اسامی و محل زندگی آنها باید در ابتدای کتاب باشد. اطلاعات اضافی کودک را خسته کرده و دیگر میلی به کتاب خوانی نشان نخواهد داد.

داستان کتاب : داستان کتاب روی کودک بسیار تاثیر گذار است پس کتاب هایی را انتخاب کنید که دارای پایانی شاد و زیبا باشند تا باعث ناراحتی قرزند شما نشوند. کودکان روحیه ای حساس و لطیف دارند , آن ها توانایی تشخیص واقعیت و رویا از یکدیگر را ندارند.

شخصیت های داستان : کتاب خوب برای کودکان باید شخصیت هایی داشته باشد که بتوانند در شرایط سخت قادر به تصمیم گیری درست شود. شجاعانه برای زنده ماندن و زندگی خود تلاش کرده و در تمام مراحل از اصول صحیح اخلاقی پیروی کنند.

اهمیت کتاب‌خوانی برای کودکان

کتاب خواندن برای کودکان اهمیت زیادی دارد. کودکان هنگام مطالعه کتاب نه تنها به آرامش خاصی رسیده، بلکه با جنبه‌های مختلف زندگی آشنا می‌شوند. آشنایی کودک با داستان‌های مختلف، خواندن شعر و مطالعه هرنوع کتاب مناسب سن کودک باعث ایجاد علاقه در کودک شده و به تدریج به یکی از تفریحات کودک تبدیل می‌شود. کتابخوانی باعث می‌شود اطلاعات و دایره لغت کودکان بسیار بالا رفته و با ورود به مدرسه کودک عملکرد بسیار بهتری داشته باشد. همچنین با خواندن کتاب خلاقیت کودک بسیار افزایش یافته و برای دروس مختلفی ازجمله املا، انشاء و … مشکلی نخواهد داشت.مطالعات نشان می‌دهد کودکانی که وقت زیادی را به کتاب‌خوانی مشغول هستند اعتماد به نفس بیشتری دارند. دلیل این امر این است که اب خواندن کتاب اطلاعات کودک بالا رفته و در بین کودکان همسن خود عزت نفس بیشتری خواهد داشت. 

نکته آخر

کتاب مناسب کودک کتابی است که ذهن کودک را در گیر کند و او را در داستان با خود همراه کند. این کتاب باید با داستان های خود , کودک را برای رویایی با شرایط مختلف آشنا کند و راهکار هایی عملی و منطقی برای رفع مشکلات ساده به کودک ارائه دهد.