نوزاد بدون دندان متولد می شود ولی هیچ وقت برای به فکر کردن به سلامت دندان های نوزاد زود نیست. علاوه بر ایجاد عادات خوب از ابتدا، مراقبت از دهان نوزاد نیز می تواند برای سلامت دندان های او مفید باشد. حتی قبل از اولین ویزیت دندان پزشک که باید در یک سالگی و یا در عرض ۶ ماه پس از رشد اولین دندان انجام شود وظیفه ی شما به عنوان والدین نوزاد، حفظ سلامت دهان و دندان خواهد بود.بهداشت دهان و دندان برای کودک چقدر مهم است؟ چگونه و از چه سنی باید مراقبت های بهداشتی دهان و دندان کودک را شروع کرد؟ چه مسواکی برای کودک زیر یک سال مناسب است؟ این ها سوالاتی است که برای والدین پیش می آید.

مسواک زدن نوزاد را از کی شروع کنیم؟

به محض اینکه اولین دندان کودک نیش زد باید مسواک زدن و مراقبت از دندان نوزاد را آغاز کرد. برای این منظور می توان از مسواک های انگشتی یا گاز استریل استفاده کرد و بعد از هر وعده غذایی و قبل از خواب، دندان شیرخوار را تمیز کرد. برای شستن دندان نوزاد کافی است مسواک را با آب خیس کنید. از مسواکی که زبر باشد اصلا نباید استفاده کرد. بعد از هر ۲-۳ ماه نیز به دلیل اینکه روی مسواک باکتری جمع می شود باید آنرا عوض کرد. دندانپزشکان اطفال توصیه می کنند بعد از هر بار تغذیه کودک برای پیشگیری از رشد باکتری ها و حفظ بهداشت دهان کودک حتی قبل از آنکه اولین دندان ها شروع به رشد کنند لثه کودک را با مسواک انگشتی سیلیکونی یا پارچه ای نرم شست و شو دهید.

چرا باید لثه های نوزاد خود را مسواک بزنم؟

هیچ وقت برای شروع مسواک زدن دهان نوزاد زود نیست. حتی قبل از رشد اولین دندان، باکتری ها در دهان نوزاد رشد می کنند. باکتری ها از کجا می آیند؟ قندهای موجود در مکمل ها و شیر مادر، مقصرهای اصلی این مشکل هستند. زمانی که قندها بر روی لثه های نوزاد قرار می گیرند، می توانند باعث تجمع باکتری ها شوند. در حالی که همه ی افراد مقداری باکتری در دهان خود دارند، هدف شما باید پیشگیری از تجمع وسیع باکتری ها باشد چراکه این امر می تواند در آینده منجر به مشکلات سلامت دندان شود.

در طی ماه های اولیه مهم است که از خوابیدن نوزاد با بطری شیر یا آبمیوه نیز جلوگیری کنید. زمانی که کودک شما در حین نوشیدن به خواب می رود، نوشیدنی ها زمان بیشتری در دهان او باقی مانده و باعث افزایش باکتری های موجود در دهان و مشکلات بعدی می شوند.از مسواک انگشتی علاوه بر تمیز کردن دندان می توان برای تمیز کردن لثه ی کودک نیز استفاده کرد. سیلیکون در زمان رشد دندان های نوزاد می تواند گزینه ی بسیار مناسبی باشد چرا که مسواک های معمولی باعث آسیب به لثه ها شده و کودک نسبت به مسواک زدن حس بدی پیدا می کند. همچنین می توانید مسواک انگشتی سیلیکونی را درون فریزر قرار داده و از آن به عنوان روشی عالی و ملایم برای تسکین ناراحتی های زمان رشد دندان استفاده کنید. همه ی مسواک های سیلیکونی قابلیت ضدعفونی در آب جوش را دارند. اولین دندان نوزاد شما بین ۶ ماهگی تا ۱ سالگی رشد خواهد کرد با این حال این زمان ممکن است در کودکان مختلف متفاوت باشد. اولین مسواک استفاده شده برای نوزاد باید از جنس سیلیکون بوده و یا موهای آن از جنس نایلون نرم باشند.

بهداشت دهان و دندان برای نوزادان

یکی از بهترین راه ها برای آموزش بهداشت دهان و دندان به کودکان، رعایت آن از ابتدای مسیر است. این کار علاوه بر زمینه سازی برای عادت های بهداشتی مناسب، می تواند راه خوبی برای تعامل نوزاد و والدین باشد. تمیز کردن دهان نوزاد می تواند به زمانی برای در آغوش گرفتن و ارتباط برقرار کردن با نوزاد تبدیل شود.

مزایای استفاده از مسواک انگشتی

1. دارای پرزهای ریز جهت ماساژ  و شست و شو آرام
2. قابل شست‌وشو
3. در آب جوش و نمک استریل می‌شود.
4. از حجم کمی‌ برخوردار است.
5. به راحتی قابل حمل است.
6. همچنین لازم است بدانید که مسواک‌ انگشتی‌ برای‌ مدت سه تا چهار ماه قابل استفاده است و پس از آن باید تعویض شود.

اهداف این روند باید موارد زیر را شامل شوند:

• ایجاد عادت مسواک زدن حداقل ۲ بار در روز.
• تمیز نگه داشتن دهان نوزاد.
• کمک به نوزاد برای عادت کردن به داشتن دهان تمیز.
   

این اهداف بسیار ساده هستند ولی بسیاری از والدین نمی دانند از چه زمانی باید مسواک زدن دندان ها و لثه های نوزاد خود را شروع کرده و یا چگونه نحوه ی مسواک زدن را به کودک خود آموزش دهند. مسواک های انگشتی سیلیکونی که بسیار نرم و بدون آسیب هستند، اولین نقطه ی شروع برای بهداشت دهان و دندان کودکان به شمار می آیند. با تصور غلط اینکه مسواک برای کودکان زیر یک سال زود است خود را گول نزنید. بهداشت دهان کودکان همانند بزرگسالان نیز مهم است. زمانی که نوزاد متولد می شود دندان نخواهد داشت بنابراین نیازی به استفاده از مسواک و خمیردندان واقعی برای تمیز کردن دهان او نخواهید داشت. ولی مسواک زدن لثه ها به طور منظم می تواند روش مناسبی برای ایجاد عادت تمیز کردن دهان به طور مرتب باشد. مسواک زدن لثه های نوزاد کار سختی نیست. پس از غذا خوردن، یک حوله ی تمیز و مرطوب و یا مسواک لثه نوزاد را برداشته و با انگشت اشاره ی خود آن را به آرامی بر روی لثه های نوزاد بکشید. از آن جایی که نوزاد چند بار در روز غذا می خورد، این کار را دو بار در روز انجام دهید درست مانند روند مسواک زدن. در حالی که استفاده از حوله می تواند برای تمیز کردن لثه های نوزاد کاملاً مناسب باشد، می توانید از حوله های انگشتی نیز استفاده کنید. این حوله های انگشتی یک بار مصرف بسیار نرم بوده و به خوبی لثه های نوزاد شما را تمیز خواهند کرد. شما می توانید این حوله ها را در داروخانه ها تهیه کنید. به طور میانگین، اولین دندان نوزاد در سن ۶ ماهگی رشد می کند. هفته های منتهی به رشد دندان اول می تواند برای نوزاد شما ناراحت کننده بوده و باعث ترشح زیاد بزاق و جویدن اشیا توسط او شود. در این زمان ممکن است به فکر قطع روند منظم تمیز کردن لثه ها بیفتید ولی این کار در این دوره ضروری تر از قبل خواهد بود.

علت ضروری بودن مسواک انگشتی

اول از همه، این ها علائم رشد اولین دندان نوزاد شما هستند. زمانی که اولین دندان رشد کند، مسواک زدن اهمیت بسیار بیشتری خواهد داشت. دوم اینکه، شما با تمیز کردن دهان نوزاد می توانید لثه های دردناک او را به آرامی ماساژ دهید. فشار دادن ملایم لثه های ملتهب می تواند در تسکین درد و ناراحتی ناشی از رشد دندان بسیار مؤثر باشد. یک نکته که باید به آن توجه کنید: از آن جایی که پوسیدگی دندان در اثر باکتری های موجود در دهان ایجاد می شود، انتقال آن به نوزاد ممکن خواهد بود. هیچ کس نمی خواهید باکتری های آسیب رسان را به کودک خود منتقل کند. پس از استفاده ی مشترک از لیوان، قاشق و چنگال مشترک استفاده نکرده، پستانک آن ها را با دهان خود تمیز نکرده و از دهان خود برای تست دمای شیشه شیر استفاده نکنید.

اکثر نوزادان در این دوره دندان در می آورند و شما شاهد بزاق زیاد و تمایل برای جویدن اشیا خواهید بود. حال که دندان ها در حال رشد هستند باید اولین برنامه برای تمیز کردن مرتب دندان های نوزاد را اجرا کنید. از آن جایی که پوسیدگی دندان سن و سال نمی شناسد، توصیه می شود که در عرض ۶ ماه پس از رشد اولین دندان و یا تا سن ۱ سالگی، نوزاد را برای ویزیت دندان پزشک ببرید. همچنین در طی این دوره بهتر است که بطری را از نوزاد خود گرفته و به او لیوان بدهید. استفاده از بطری شیر به خودی خود ضرری نخواهد داشت. ولی با به راه افتادن نوزاد، والدین به او اجازه می دهند تا بطری شیر را به دنبال خود برده و به تدریج از آن استفاده کند. این عادت باعث افزایش تماس دهان با قندهای موجود در مکمل ها، شیر مادر و آبمیوه شده و خطر بروز پوسیدگی دندان را افزایش می دهد. زمانی که نوزاد شما به سن کافی برای نگه داشتن لیوان رسید، بهتر است از لیوان های بچگانه برای او استفاده کنید. ولی به او اجازه ندهید همانند بطری به صورت تدریجی از محتویات لیوان خود بخورند. این زمان می تواند موقعیت مناسبی برای ایجاد عادات غذایی و میان وعده ها باشد. به کودک خود اجازه ندهید زمان زیادی لیوان را در اختیار داشته باشد. در صورتی که کودک شما تشنه بود، او را بر روی صندلی خود نشانده و به او اجازه دهید تا زمان رضایت کامل از نوشیدنی خود بنوشد و پس از آن لیوان را از او بگیرید. در مقابل تمایل کودک خود برای به خواب رفتن با بطری یا لیوان مقاومت کنید. اگر به خواب رفتن کودک شما سخت شده است، راه های متعدد دیگری برای کمک به خوابیدن کودک وجود دارند.

نحوهٔ استفاده از مسواک انگشتی کودک

بهداشت دهان و دندان کودکان را قبل از رویش دندان‌هایشان شروع کنید. اگر می‌خواهید از مسواک انگشتی استفاده کنید، ترتیب زیر را رعایت کنید:

• دست‌هایتان را تمیز بشویید و خشک کنید.
• کودک‌ را درحالی‌که سرش به سمت بدن شما و پاهایش از شما دور باشد در آغوش خود بخوابانید.
• برای‌ باز کردن دهان کودک‌ بهتر است انگشت سبابهٔ خود را به گونهٔ نوزاد به آهستگی‌ فشار دهید تا فک‌ پایین باز شود.
• مسواک انگشتی را روی‌ انگشت اشاره قرار دهید و به آرامی‌ و با حرکات ملایم دهان کودک‌ را تمیز کنید.
• فشار به اندازهٔ کافی‌ وارد کنید تا پلاک‌ میکروبی‌ برداشته شود.
• برای‌ ماساژ لثه روی‌ ناحیه‌ای که دندان در حال رویش است، با حرکات ملایم چرخشی‌ استفاده کرد که از درد و ناراحتی‌ دندان درآوردن کودک‌ نیز کم خواهد کرد.
• این کار را بهتر است دو بار در روز بعد از اولین و آخرین وعدهٔ غذایی یا شیر خوردن کودک‌ انجام دهید که روی هم دو دقیقه هم بیشتر طول نمی‌‌کشد.

آیا از خمیردندان برای کودکان زیر دو سال استفاده می شود؟

تا دو سالگی از هر گونه خمیر دندان استفاده نکنید. برای سنین بالاتر، کمترین مقدار خمیر دندان مخصوص کودکان (خمیر دندان بدون فلوراید) را روی مسواک قرار دهید. و هر یک از دندان ها، را از لثه به طرف دندان ها، مسواک کنید.بهتر است هر سه تا چهار ماه یک بار مسواک شیرخوار را تعویض کنید. والدین باید در هنگام تمیز کردن دندان های شیرخوار خود، با هوشیاری تمام به صورت چشمی دندان ها را معاینه کنند. و در صورت مشاهده هر گونه علائم تغییر رنگ و لکه بر روی دندان به دندانپزشک مراجعه کنند. به خصوص طوق دندان های پیشین که محل شایع پوسیدگی است. و باید با بالا زدن لب شیرخوار بررسی شود. قابل ذکر است که اولین ملاقات دندانپزشکی شیرخوار باید حدود شش ماهگی تا یک سالگی صورت پذیرد. تا معاینه دهان شیرخوار انجام گیرد و کودک با دندانپزشکی آشنا شود.